"Ἐγρήγορση πνευματική - Τι είναι η νήψη"

– Γέροντα, τί εἶναι ἡ νήψη129; 

– Νήψη εἶναι ἡ προσοχὴ στοὺς λογισμούς, στὶς πράξεις, στὶς κινήσεις. Ὅταν τὴν μία ἡμέρα προσέχης, παρακολουθῆς τὸν ἑαυτό σου καὶ ἐξετάζης τὴν συμπεριφορά σου, τὴν ἑπόμενη ἡμέρα θὰ εἶσαι προσεκτικώτερη κ.ο.κ. Ὅλη ἡ βάση εἶναι ἡ προσοχή. Γι’ αὐτό, βλέπεις, οἱ Ἅγιοι Πατέρες πόσο πρόσεχαν! Γιατί λέγονται Νηπτικοὶ Πατέρες; «Νηπτικοὶ Πατέρες» σημαίνει προσεκτικοὶ Πατέρες. Πρόσεχαν τὸν ἑαυτό τους καὶ ἔκαναν ἐσωτερικὴ ἐργασία. Παρακολουθοῦσαν τοὺς λογισμούς τους καὶ βρίσκονταν σὲ συνεχῆ ἐγρήγορση πνευματική.

– Γέροντα, ὁ Ἀββᾶς Ἰσαὰκ λέει: «Ἡ ἐργασία τῆς ἡμέρας πρέπει νὰ εἶναι σύμφωνη μὲ τὴν ἐργασία τῆς νύχτας»130. Τί ἐννοεῖ;

– Ἐννοεῖ ὅτι, ὅπως τὴν νύχτα προσεύχεται κανεὶς καὶ ὁ νοῦς του εἶναι στὸν Θεό, ἔτσι καὶ τὴν ἡμέρα νὰ προσπαθῆ νὰ μὴν ξεχνιέται καὶ φεύγη ὁ νοῦς του ἀπὸ τὸν Θεό. Ἂν δὲν προσέχης μέσα στὴν ἡμέρα, μαζεύεις σαβούρα, καὶ ἄντε μετὰ νὰ τὴν πετάξης! Εὔκολο εἶναι; Μία ἀπροσεξία νὰ κάνης, πόσο δυσκολεύεσαι τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς, ὅταν πᾶς νὰ συγκεντρωθῆς!

Ἡ προσοχὴ καὶ ἡ παρακολούθηση ἔχουν μεγάλη σημασία. Μπορεῖ κανεὶς νὰ προσεύχεται ὧρες, ἀλλά, ἂν δὲν προσέχη καὶ δὲν παρακολουθῆ τὸν ἑαυτό του, δὲν κάνει τίποτε. Ὅταν ὅμως ἡ προσευχὴ συνοδεύεται μὲ τὴν παρακολούθηση, τότε χτυπᾶμε πρὸς ἐκείνη τὴν κατεύθυνση ποὺ μᾶς χτυπάει περισσότερο ὁ ἐχθρός.

– Γιατί, Γέροντα, ὁ νοῦς μου εἶναι μονίμως σκορπισμένος καὶ δὲν μπορῶ νὰ τὸν μαζέψω;

– Τὸν ἔχεις ἀφήσει ἀχαλίνωτο ὅλα τὰ χρόνια καὶ τώρα δὲν μπορεῖς νὰ τὸν κυβερνήσης. Χρειάζεται προσοχή, διότι ὁ νοῦς τὴν μιὰ στιγμὴ μπορεῖ νὰ σὲ πάη στὸν Παράδεισο καὶ τὴν ἄλλη, ἐὰν δὲν προσέξης, νὰ σὲ πάη στὴν κόλαση.
Ὅσο μπορεῖς, νὰ προσπαθῆς νὰ συγκεντρώνης τὸν νοῦ σου σὲ σκέψεις καλές, ἅγιες, ποὺ ἁγιάζουν τὸν ἄνθρωπο.

129 Ἡ λέξη «νήψη» προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «νήφω», τὸ ὁποῖο σημαίνει «ἀπέχω οἴνου, δὲν εἶμαι μεθυσμένος» καὶ μεταφορικὰ «ἔχω πνευματικὴ διαύγεια, σωφρονῶ, ὀρθοφρονῶ».

130 Βλ. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Οἱ Ἀσκητικοὶ Λόγοι, Λόγος ΚΘ΄, σ. 107.  

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ ΣΤ’ «Περί Προσευχής»