Η νάρκη του χρέους και ο ύπνος του δικαίου...

Οι παλαιότεροι όσων παρακολουθούν τις εξελίξεις στην εγχώρια και τη διεθνή οικονομία θα θυμούνται πως στο παρελθόν οι αγορές και η οικονομία με λιγότερο αρνητικές εξελίξεις παρουσίαζαν πολλαπλάσιας ισχύος αρνητικές αντιδράσεις.

Τα τελευταία  χρόνια η διεθνής κοινότητα των πρωταγωνιστών των οικονομικών εξελίξεων έχει εθιστεί στις ήπιες αντιδράσεις των αγορών ακόμη και σε αρνητικές οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις. 

Η μια ερμηνεία για την εξέλιξη αυτή είναι πως τα τεχνητά μηδενικά επιτόκια και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης έχουν λειτουργήσει σαν κάποιο είδος "αναισθητικού". 

Μια νέα ερμηνεία αφορά την αύξηση του ρόλου των ψηφιακών αλγόριθμων στην λήψη των οικονομικών και επενδυτικών αποφάσεων. 

Υπολογίζεται πλέον πως το 30% των αποφάσεων για χρηματιστηριακές συναλλαγές το λαμβάνουν αλγόριθμοι. Η παρουσία των "αλγορίθμων" ίσως έχει μετριάσει τις απότομες αντιδράσεις του όχλου…

Η κατάσταση των μηδενικών επιτοκίων θυμίζει έντονα την κατάσταση των αθλητών που χρησιμοποιούν αναβολικά. Για κάποιο χρονικό διάστημα επιτυγχάνουν αδιανόητα ρεκόρ και εμφανίζουν τερατώδεις αντοχές αλλά κάποια στιγμή δεν χάνουν απλώς τις "υπερφυσικές" τους δυνατότητες και επιστρέφουν στα προηγούμενα φυσικά επίπεδα αλλά καταρρέουν… 

Παρατηρώ την επενδυτική βιομηχανία με τους αναλυτές που είναι αναμφίβολα ιδιαίτερα καλοί στη λογιστική, πόσο βέβαιοι είναι για την ευθεία αναλογία της πορείας του ΑΕΠ, των κερδών και των τιμών των μετοχών. Όλοι συμπεριφέρονται σαν να μην έχει υπάρξει ποτέ το 2008, το 2000, το 1995, 1987… το 1929… 

Η αλήθεια είναι πως με την κατάρρευση της "σοβιετίας" την δεκαετία του ’90 και τις αλλαγές στην Κίνα εδραιώθηκε μια περίοδος μονοκρατορίας των ΗΠΑ με μείωση των εξοπλιστικών δαπανών και ως εκ τούτου απελευθέρωση δαπανών για την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και τις τεχνολογικές καινοτομίες. 

Η απόλυτη κυριαρχία του δολαρίου άφησε περιθώρια για νομισματικές αλχημείες και εξωφρενική αύξηση του χρέους.

Το κλίμα αλλάζει...

Τα τελευταία χρόνια όμως οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται ραγδαία. Οι ΗΠΑ αποσύρονται από τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα και μοιραία αυξάνεται ο ρόλος της Κίνας και των περιφερειακών δυνάμεων όπως η Ρωσία, η Ινδία, η Τουρκία κλπ. 

Η απροσχημάτιστη εγκατάλειψη των Κούρδων από τις ΗΠΑ είναι φυσικό να προκαλεί ρίγη ανησυχίας σε χώρες η ασφάλεια των οποίων εξαρτάται από τις ΗΠΑ. Λογικό είναι αυτές οι χώρες να προσπαθήσουν μόνες να αυξήσουν την αποτρεπτική ισχύ  τους έναντι φανταστικών και πραγματικών ανταγωνιστών. 

Τούτο σημαίνει πως οι αμυντικές δαπάνες θα αυξηθούν και μαζί και οι γεωπολιτικές εντάσεις. Οι εξελίξεις αυτές είναι βέβαιο πως θα αλλάξουν το κλίμα ευωχίας στην οικονομία και τις αγορές. Εκτός αν νομίζει κάποιος πως θα συνεχιστεί επ’ αόριστον η κατάσταση να αγοράζει πρώτες ύλες, οπλικά συστήματα κλπ. με  νομισματικές μονάδες που δεν έχουν κανένα σημείο αναφοράς στην οικονομική πραγματικότητα και κοστίζουν μόνο όσο το χαρτί και το μελάνι που ξοδεύτηκε… 

Διεθνείς αναλυτές των αγορών που έχουν ιστορικές γνώσεις όπως ο Ray Dallio, o Marc Faber ή o Jim Rogers λοιδορούνται γιατί τα τελευταία 20 χρόνια προβλέπουν πως ο μεταπολεμικός κύκλος ειρήνης και ευημερίας οδηγείται στο τέλος του. "Προβλέπουν τόσα χρόνια μια κατάρρευση η οποία δεν έχει έρθει…" λένε γι’ αυτούς. 

Τούτο δεν σημαίνει πώς ήρθε το τέλος της ιστορίας… Η υποχώρηση των ΗΠΑ υπό το βάρος του οικονομικού κόστους θυμίζει τη διάβρωση της Pax Romana και της περιόδου ειρήνης και ευημερίας που είχε εξασφαλίσει η αυτοκρατορική ισχύς εντός της επικράτειας.

Όσοι έχουν διαβάσει ιστορία θα θυμούνται πως όσο παράκμαζε η ισχύς της Ρώμης τόσο περισσότεροι αποκτούσαν το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. Το ίδιο συμβαίνει με την αγωνία της Δύσης να ενσωματώσει μετανάστες στην επικράτειά της…

Αυτή η κατάσταση όμως δεν απέτρεψε την έλευση του μοιραίου.

Οι ύφαλοι του παρόντος…

Υπάρχουν στον ορίζοντα πολλές εστίες και σιγοκαίνε ενώ κοντά τους συσσωρεύονται ποσότητες δυναμίτιδας…

Τέτοιες εστίες είναι…

α) Η απόφαση των ΗΠΑ να ανακόψουν και να περιορίσουν την ανάδειξη της Κίνας σαν παγκόσμια οικονομική και πολιτική υπερδύναμη. 

Η αδυναμία επιτυχούς διαχείρισης από πλευράς Κίνας της κρίσης στο Χονγκ-Κονγκ θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν αφορμή πυροδότησης αλυσιδωτών εκρήξεων…

Όπως έγραφε ο Νουριελ Ρουμπίνι σε πρόσφατο άρθρο του: "Ο  πιο αισιόδοξος μπορεί να ελπίζει ότι ο επικείμενος ψυχρός πόλεμος δεν θα μετατραπεί σε θερμό ή καυτό…"

β) Οι ενδείξεις οικονομικής επιβράδυνσης σε Κίνα, Γερμανία και Ιαπωνία κινούνται κοντά στα όρια συναγερμού.

Σε πολλές δυτικές χώρες η άνοδος του εθνολαϊκισμού και η ενδυνάμωση των άκρων σε βάρος του κέντρου και της μεσαίας τάξης δημιουργούν συνθήκες κοινωνικών και πολιτικών εντάσεων με πιθανές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα.

γ) Μετά τις διαδηλώσεις και τις ταραχές στο Λίβανο και το Ιράκ στην "παρέα" εισήλθε και το Ιράν. Οι εξελίξεις αυτές ενισχύουν τα σενάρια αποσταθεροποίησης μιας ευαίσθητης λόγω της ενεργειακής σημασίας της περιοχής, όπου η Συρία βρίσκεται στην κατάσταση που βρίσκεται, η Τουρκία μιλάει για αναθεώρηση συνθηκών, η Λιβύη είναι ασταθής και η Υεμένη δέχεται επίθεση από τη Σαουδική Αραβία.

Όχι δύσκολα, η περιοχή θα μπορούσε να πάρει φωτιά οδηγώντας την τιμή του πετρελαίου στα ύψη…

δ) Οι κεντρικές τράπεζες έχουν κάνει ήδη κατάχρηση της δυνατότητας να τυπώνουν χρήμα προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πολιτικό κόστος των μεταρρυθμίσεων.

Η αύξηση του παγκόσμιου χρέους το έχει καταστήσει ήδη μη διαχειρίσιμο. Πέραν ενός ορίου το τέρας του χρέους δεν θα μπορεί να διατηρηθεί υπό καταστολή ούτε με τα ισχυρά ναρκωτικά των αρνητικών επιτοκίων.

ε) Η διάθεση του εθνολαϊκισμού να ικανοποιήσει την κοινωνική  δυσαρέσκεια που αναδύεται παντού με μέτρα εναντίον της παγκοσμιοποίησης και του ελεύθερου εμπορίου είναι πιθανό να οδηγήσει στην ανάσταση του πληθωρισμού…

ζ) Καλώς ή κακώς ο κόσμος πιστεύει πως φταίει η ανισότητα και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μέτρα αναδιανομής εισοδημάτων. Όταν "γδέρνεις" αυτούς που εργάζονται ή ρισκάρουν επιχειρώντας για να δόσεις επιδόματα σε αυτούς που δεν εργάζονται, θα αυξήσεις τον αριθμό των δεύτερων μέχρι κατάρρευσης του συστήματος και κάθε είδους ευημερίας. 

η) Η παρουσία ενός εμφανώς συναισθηματικά ανισόρροπου προσώπου που έχει ευρεία λαϊκή αποδοχή στην ηγεσία μιας υπερδύναμης μπορεί να πυροδοτήσει εξελίξεις ακόμη και σε τομείς που φαίνεται να μην υπάρχει πρόβλημα. 

Το πρόβλημα γενικεύεται καθώς ο πολιτισμός των ριάλιτι αυξάνει το αριθμό των "μηδενικών" που αποκτούν εξουσία μέσω της δημοκρατικής ανάδειξης… 

ζ) Το σύνθημα "Πρώτα η Αμερική" επί της ουσίας στοχεύει στην ανατροπή του μεταπολεμικού κόσμου όπως τον διαμόρφωσαν οι ΗΠΑ. Ο κόσμος αυτός ήταν αποτέλεσμα ενός πολέμου και στη συνέχεια της ειρηνικής κατάρρευσης της σοβιετίας. Θα χρειαστεί προσπάθεια, ισχύς και… πειθώ μέχρι να προκύψει ένα νέο διεθνές σύστημα.

η) Η τεχνολογία μπορεί μακροπρόθεσμα να λύνει πολλά προβλήματα αλλά βραχυπρόθεσμα όμως εντείνει τις ανισότητες, την ανεργία, τις κοινωνικές εντάσεις ενώ παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα όπως της ιδιωτικότητας… 

Όλα αυτά αθροίζουν ένα διογκούμενο κουβάρι ανησυχιών το οποίο οι αγορές και η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να υποτιμούν, λόγω της γλυκείας νάρκης που προκαλεί η αθρόα εκτύπωση χρήματος.

Του Κώστα Στούπα

capital.gr