"Η δικαιολογία δεν φέρνει ανάπαυση"

– Ὅποιος δικαιολογεῖ τὸν ἑαυτό του, ἀνάπαυση δὲν βρίσκει. Δὲν ἔχει παρηγοριά. Αὐτὸν ποὺ δικαιώνει τὸν ἑαυτό του, ὁ ἑαυτός του τὸν δικαιώνει; Ὁ ἑαυτός του, ἡ συνείδησή του, δὲν τὸν δικαιώνουν, καὶ δὲν ἔχει ἀνάπαυση. Αὐτὸ δείχνει ὅτι φταίει. Πῶς τὰ ἔχει κανονίσει ὁ Θεός! Ἔδωσε στὸν ἄνθρωπο τὴν συνείδηση, φοβερό! Μπορεῖ νὰ ἐπιτύχη κάποιος αὐτὸ ποὺ θέλει εἴτε μὲ βάρβαρο τρόπο εἴτε μὲ πονηριὰ εἴτε μὲ κολακεία, ἀλλὰ ἀνάπαυση δὲν θὰ βρῆ. Ἀπὸ αὐτὸ μπορεῖ μόνος του νὰ διαπιστώση ὅτι δὲν βαδίζει καλά.

Ὅταν κάποιος δέχεται τὴν ἀδικία, εἶναι σὰν νὰ παίρνη μιὰ πνευματικὴ περιουσία καὶ χαίρεται. Ἐνῶ, ὅταν δικαιώνη τὸν ἑαυτό του, εἶναι σὰν νὰ ξοδεύη κάτι ἀπὸ τὴν περιουσία του καὶ δὲν νιώθει χαρά. Θέλω νὰ πῶ, δὲν ἔχει τὴν πνευματικὴ ἀνάπαυση ποὺ θὰ εἶχε, ἂν δὲν δικαίωνε τὸν ἑαυτό του. Πόσο μᾶλλον ὅταν δὲν ἔχη δίκαιο καὶ δικαιώνη τὸν ἑαυτό του! Ὀργὴ Θεοῦ μαζεύει, γιατὶ τότε εἶναι ἕνα ἅρπαγμα· σπαταλάει μιὰ περιουσία ποὺ τοῦ δίνεται. Βρίσκει ἀνάπαυση αὐτὸς ποὺ σπαταλάει;

Μὲ τὴν δικαιολογία κανεὶς τυφλώνεται. Ἀκόμη καὶ ἄνθρωπο νὰ σκοτώση, τὸν δικαιολογεῖ ὁ διάβολος. «Πῶς τὸν ὑπέμεινες τόσον καιρό; τοῦ λέει. Ἔπρεπε νὰ τὸν εἶχες σκοτώσει νωρίτερα». Καὶ μπορεῖ νὰ θέλη νὰ πάρη καὶ μισθὸ ἀπὸ τὸν Χριστὸ γιὰ τὰ λίγα χρόνια ποὺ ὑπέμεινε! Κατάλαβες; Ἐκεῖ φθάνει!

– Ἀφοῦ, Γέροντα, αὐτὸς ποὺ δικαιολογεῖται ταλαιπωρεῖται, γιατί δέχεται αὐτὸ τὸ βάσανο τῆς συνειδήσεως;

– Εἶναι ἡ συνήθεια. Γιὰ νὰ τὴν κόψη, χρειάζεται θέληση. Καὶ πρέπει νὰ μάθη ὄχι μόνο νὰ μὴ δικαιολογῆται, ἀλλὰ καὶ νὰ τοποθετῆται σωστά. Ἂν δὲν δικαιολογηθῆ, ἀλλὰ μέσα του πιστεύη ὅτι τὸν ἀδίκησαν, τότε εἶναι χειρότερα. Γιατί, ἂν δικαιολογηθῆ, θὰ τοῦ πῆ καὶ ὁ ἄλλος κάτι καὶ θὰ μπορέση ἔτσι νὰ γνωρίση τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ βγῆ ἀπὸ τὴν πλάνη. Ἀλλιῶς, μπορεῖ νὰ μὴ μιλάη, ἀλλὰ μέσα του νὰ λέη: «ἔχω δίκιο, ὅμως δὲν μιλάω, γιατὶ ἔχω ἀνωτερότητα», καὶ νὰ παραμένη στὴν πλάνη.

Νὰ παίρνουμε τὸ βάρος ἐπάνω μας

– Γέροντα, χθὲς εἴπατε ὅτι ἄλλο εἶναι ἡ ὑπομονὴ καὶ ἄλλο ἡ ἀνοχή. Τί ἐννοούσατε;

– Ὑπομονὴ δὲν εἶναι τὸ νὰ ἀνέχωμαι τὸν ἄλλον. Ὅταν λέω ὅτι ἀνέχομαι τὸν ἄλλον, εἶναι σὰν νὰ λέω: «Ὁ ἄλλος εἶναι χάλια, ἐγὼ εἶμαι καλά, καὶ τὸν ἀνέχομαι».
Ἡ πραγματικὴ ὑπομονὴ εἶναι νὰ αἰσθάνωμαι ἐνοχὴ γιὰ τὴν κατάστασή του καὶ νὰ τὸν πονάω. Αὐτὸ ἔχει πολλὴ ταπείνωση καὶ ἀγάπη, καὶ τότε δέχομαι τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ βοηθιέται καὶ ὁ ἄλλος.
Ἂν δῶ, ἂς ὑποθέσουμε, κάποιον κουτσὸ ἢ κουφὸ ἢ ναρκομανῆ, πρέπει νὰ σκεφθῶ: «ἂν ἤμουν ἐγὼ σὲ καλὴ πνευματικὴ κατάσταση, θὰ παρακαλοῦσα τὸν Θεὸ καὶ θὰ τὸν ἔκανε καλά», γιατὶ ὁ Χριστὸς εἶπε: «θὰ σᾶς δώσω δύναμη νὰ κάνετε μεγαλύτερα θαύματα ἀπὸ μένα»5, ὁπότε ἔρχεται ὁ πόνος, ἡ ἀγάπη γιὰ τὸν ἄλλον. Ἐνῶ, ἂν πῶ: «ἔ, τί νὰ τὸν κάνω, ἀνάπηρος εἶναι, ἂς καθήσω λίγο κοντά του· θὰ ἔχω ἄλλωστε καὶ τὸν μισθό μου», τότε ἀνέχομαι τὸν ἄλλον καὶ δικαιολογῶ τὸν ἑαυτό μου ὅτι ἔκανα τὸ καθῆκον μου.

– Γέροντα, πάντα βοηθάει νὰ παίρνης ὅλο τὸ σφάλμα ἐπάνω σου;

– Ναί, ἂν τὸ σηκώνης, πολὺ βοηθάει. Νὰ μέμφεσαι γιὰ ὅλα τὸν ἑαυτό σου. Νὰ παίρνης τὸ σφάλμα ἀπὸ τὸν ἄλλον, νὰ τὸ ρίχνης στὸν ἑαυτό σου καὶ νὰ παρακαλᾶς τὸν Χριστὸ νὰ σοῦ δίνη δύναμη νὰ τὸ σηκώνης. Καὶ ὅταν θὰ παίρνης ἐπάνω σου περισσότερο βάρος ἀπ᾿ ὅ,τι ἔσφαλες ἤ, κι ἂν ἀκόμη δὲν ἔσφαλες, πιστεύης κατὰ κάποιον τρόπο ὅτι ἔσφαλες, τότε δὲν θὰ τὸ παίρνης ποτὲ ἐπάνω σου, δὲν θὰ ὑπερηφανεύεσαι, καὶ θὰ ἔχης πλούσια τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Πρέπει ὅμως νὰ προσέξης, νὰ δῆς ἂν μπορῆς νὰ σηκώσης περισσότερο βάρος. Γιατί, ἂν δὲν μπορῆς, θὰ πάθης κήλη, δισκοπάθεια...

– Ποιά εἶναι ἡ κήλη καὶ ἡ δισκοπάθεια σ᾿ αὐτὴν τὴν περίπτωση;

– Ἂν πάρης ἐπάνω σου λ.χ. ἕνα σφάλμα ποὺ δὲν μπορεῖς νὰ τὸ σηκώσης καὶ δὲν δώσης καμμιὰ ἐξήγηση, μετὰ θὰ γογγύσης, θὰ ἀγανακτήσης, θὰ κατακρίνης...

– Ὅμως, ἂν ἐξηγήσω, αὐτὸ δὲν θὰ εἶναι δικαιολογία;

– Ἔ, νὰ κοιτάξης νὰ δικαιολογήσης αὐτὸ ποὺ δὲν μπορεῖς νὰ σηκώσης καὶ τὸ ἄλλο νὰ τὸ ἀφήσης. Ἂν εἶναι λ.χ. εὐαίσθητος κανείς, νὰ κοιτάξη νὰ σηκώση ὅσο μπορεῖ· νὰ μὴν κάνη τὸν δυνατό. Νὰ ἐξετάζη τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ τὸν ἀδικῆ μὲ διάκριση, ἀνάλογα μὲ τὸ βάρος ποὺ μπορεῖ νὰ σηκώση, γιὰ νὰ μὴν τὸν κάμψη ὁ ἐχθρὸς μὲ τὴν ὑπερευαισθησία, τὸν ρίξη σὲ ἀπόγνωση καὶ τὸν ἀχρηστέψη.

– Γέροντα, μερικὲς φορὲς ὄχι μόνο δυσκολεύομαι νὰ δεχθῶ τὴν ἀδικία, ἀλλὰ μετατοπίζω τὴν εὐθύνη μιᾶς πτώσεώς μου σὲ ἄλλον.

– Ἐσεῖς, ὄχι μόνο δὲν σηκώνετε ἀπὸ ἀγάπη τὸν τουρβᾶ τοῦ ἄλλου, ἀλλὰ θέλετε νὰ δώσετε καὶ τὸν δικό σας βαρὺ τουρβᾶ ὄχι μόνο στὸν ὑγιῆ ἀλλὰ καὶ στὸν φιλάσθενο! Χρειάζεται νὰ ἀποκτήσης πνευματικὴ παλληκαριά, γιὰ νὰ παίρνης ἐπάνω σου ὅλη τὴν εὐθύνη τῆς ἁμαρτίας σου. Ὅσο περισσότερο βάρος προσθέτουμε στὸν ἑαυτό μας, παίρνοντας ἐπάνω μας τὰ σφάλματα τῶν ἄλλων, τόσο περισσότερο ὁ Καλὸς Θεὸς μᾶς ἐλαφρώνει τὸ φορτίο καὶ νιώθουμε θεία ἀγαλλίαση.

Τὸ νὰ σηκώση ἀπὸ ἀγάπη κάποιος ποὺ ἔχει σωματικὲς δυνάμεις δυὸ σακκιὰ τσιμέντο στὴν πλάτη, γιὰ νὰ ἀπαλλάξη ἕναν ἀδύνατο ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ σηκώση βάρος, δὲν ἔχει τόση ἀξία, ὅση τὸ νὰ σηκώση τὸ βάρος τοῦ σφάλματος τοῦ ἄλλου, νὰ τὸ κάνη δικό του, καὶ ἂς φανῆ στοὺς ἄλλους ὅτι ἔσφαλε αὐτός. Αὐτὸ εἶναι μεγάλη ἀρετή, μεγάλη ταπείνωση.

Σὲ ἕνα Κοινόβιο στὸ Ἅγιον Ὄρος κάποιος δόκιμος μίλησε μιὰ φορὰ ἄσχημα στὸν τυπικάρη6, ποὺ ἦταν καὶ ἱερομόναχος, γιατὶ τὴν ὥρα ποὺ διάβαζε στὴν ἀκολουθία τοῦ ἔδειξε ποιό κοντάκιο νὰ πῆ πρῶτα. Ἐνῶ πῆγε νὰ τὸν βοηθήση, ἐκεῖνος ἔγινε ἔξω φρενῶν. Μετὰ τὴν ἀκολουθία ὁ δόκιμος κλείστηκε θυμωμένος στὸ κελλί του. Ὁ τυπικάρης γύρισε στὸν ἑαυτό του, πῆρε τὸ βάρος ἐπάνω του καὶ στενοχωρέθηκε, γιατὶ σκέφθηκε ὅτι αὐτὸς ἔγινε αἰτία νὰ ἀντιδράση ἔτσι ὁ ἀδελφός. Τὸν πείραζε ἀληθινὰ ἡ συνείδηση. Καὶ ἐνῶ ὡς τυπικάρης εἶχε εὐθύνη γιὰ τὴν ἀκολουθία, δὲν ἔλαβε ὑπ᾿ ὄψιν του τὴν εὐθύνη, ἀλλὰ εἶπε: «Ἐγὼ φταίω ποὺ νευρίασε ὁ ἀδελφός». Πῆγε λοιπὸν στὸ κελλὶ τοῦ δοκίμου νὰ τοῦ βάλη μετάνοια. Ἐκεῖνος ὅμως εἶχε κλειδώσει καὶ δὲν ἄνοιγε. Τότε κάθησε ἔξω ἀπὸ τὴν πόρτα του καὶ περίμενε ἀπὸ τὸ πρωὶ ὣς τὶς τρεῖς τὸ ἀπόγευμα ποὺ σήμανε γιὰ τὸν ἑσπερινό, ὁπότε ὁ δόκιμος ἀναγκάστηκε νὰ βγῆ. Πέφτει κάτω ὁ τυπικάρης, τοῦ βάζει μετάνοια καὶ τοῦ λέει: «Νὰ μὲ συγχωρήσης, ἀδελφέ, ἔφταιξα»! Ἔτσι ἔρχεται ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ.

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Γ’ «Πνευματικὸς Ἀγώνας»