«Σμίκρυνον σεαυτόν εν πάσι»

– Ὅταν, Γέροντα, κάνω ἕνα σφάλμα καὶ βλέπω ὅτι οἱ ἄλλοι θὰ μποροῦσαν νὰ μὲ προλάβουν νὰ μὴν τὸ κάνω, τοὺς ζητῶ τὸν λόγο. 

– Ἀκόμη καὶ στὸ νὰ διορθωθοῦμε, μόνον ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας πρέπει νὰ ἔχουμε ἀπαίτηση. Ἀλλὰ ἐσὺ κάνεις σὰν τὰ μικρὰ παιδιὰ ποὺ ἔχουν μόνον ἀπαιτήσεις.

– Ὅμως, Γέροντα, πότε θὰ μεγαλώσω; πότε θὰ καταλάβω ὅτι ἔχω καὶ ὑποχρεώσεις;

– Ὅταν ...μικρύνης! Ὅταν δηλαδὴ καλλιεργήσης τὴν ταπείνωση καὶ τὴν ἀγάπη.

– Γέροντα, ὁ Ἀββᾶς Ἰσαὰκ γράφει: «Σμίκρυνον σεαυτὸν ἐν πᾶσι πρὸς πάντας ἀνθρώπους»8. Πῶς γίνεται αὐτό;

– Μὲ τὴν ταπεινὴ συμπεριφορά. Σὲ μιὰ οἰκογένεια, σὲ ἕνα μοναστήρι κ.λπ., ὅταν ὑπάρχη ἀγωνιστικὸ πνεῦμα γιὰ τὴν πνευματικὴ καλλιέργεια καὶ ταπεινώνεται ὁ ἕνας στὸν ἄλλον, αὐτὸ βοηθάει ὅλους, ὅπως στὴν πρώτη Ἐκκλησία ποὺ γινόταν δημόσια ἐξομολόγηση καὶ ὅλοι βοηθιοῦνταν. Ὅποιος ταπεινώνεται, χαριτώνεται ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ μετὰ βοηθάει καὶ τοὺς ἄλλους. Ἡ ταπεινὴ συμπεριφορὰ ποτὲ δὲν πληγώνει τὸν ἄλλον, γιατὶ ὁ ταπεινὸς πάντα ἔχει καὶ ἀγάπη.

– Γέροντα, τί θὰ μὲ βοηθήση νὰ νιώθω ὅτι εἶμαι κάτω ἀπὸ ὅλες τὶς ἀδελφές;

– Γιὰ νὰ νιώθης κατώτερη ἀπὸ ὅλες τὶς ἀδελφές, νὰ σκέφτεσαι τὶς πολλὲς δωρεὲς ποὺ σοῦ ἔδωσε ὁ Θεὸς καὶ δὲν τὶς ἔχεις διπλασιάσει. Νὰ λὲς στὸν ἑαυτό σου: «Τὸ τάλαντο9 ἔμαθα μόνον νὰ χτυπῶ· τὰ τάλαντά μου δὲν μπόρεσα ἀκόμη νὰ τὰ διπλασιάσω10».

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βλέπη τὸν ἑαυτό του κάτω ἀπὸ ὅλους, κάτω, κάτω..., ἀπὸ ᾿κεῖ βγαίνει ἐπάνω στὸν Οὐρανό. Ἀλλὰ ἐμεῖς τί κάνουμε; Συγκρίνουμε τὸν ἑαυτό μας μὲ τοὺς ἄλλους καὶ βγάζουμε συμπεράσματα ὅτι εἴμαστε ἀνώτεροι ἀπὸ ἐκείνους. «Καὶ ἀπὸ ἐκεῖνον εἶμαι καλύτερος, λέμε, καὶ ἀπὸ τὸν ἄλλον... Δὲν εἶμαι σὰν κι αὐτόν...». Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ὅμως ποὺ ἔχουμε τὸν λογισμὸ ὅτι ὁ ἄλλος εἶναι κατώτερος ἀπὸ ἐμᾶς, δὲν μποροῦμε νὰ βοηθηθοῦμε.

– Γέροντα, ὅταν ἀναγνωρίζω τὴν ἀρετὴ τοῦ ἄλλου, αὐτὸ ἔχει ταπείνωση;

– Φυσικά, ὅταν εὐλαβῆσαι καὶ ἀγαπᾶς τὸν ἄλλον ποὺ ἔχει ἀρετή, αὐτὸ δείχνει ὅτι ἔχεις ταπείνωση καὶ ἀγαπᾶς πραγματικὰ τὴν ἀρετή. Σημάδι πνευματικῆς προόδου εἶναι καὶ αὐτό: ἕνα καλὸ ποὺ ἔχεις δὲν τὸ θεωρεῖς σπουδαῖο καὶ τὸ παραμικρὸ καλὸ τοῦ ἄλλου τὸ βλέπεις πολὺ ἀνώτερο ἀπὸ τὸ δικό σου· πάντα δηλαδὴ ἐκτιμᾶς τὸ καλὸ τῶν ἄλλων. Τότε ἔρχεται ἄφθονη ἡ θεία Χάρις. Γι᾿ αὐτό, ὅποιος πιστεύει ὅτι οἱ ἄλλοι εἶναι ἀνώτεροί του, αὐτὸς εἶναι ἀνώτερος, γιατὶ ἔχει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ.

Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουν καὶ τὶς ἀδυναμίες τους, ἔχουν καὶ τὰ καλά τους, τὰ ὁποῖα ἢ κληρονόμησαν ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους ἢ τὰ ἀπέκτησαν μὲ ἀγώνα· ἄλλος δέκα τοῖς ἑκατό, ἄλλος τριάντα τοῖς ἑκατό, ἄλλος ἑξῆντα τοῖς ἑκατό, ἄλλος ἐνενῆντα τοῖς ἑκατό. Ἑπομένως, ὅλοι μποροῦμε νὰ πάρουμε κάτι καλὸ ἀπὸ τοὺς ἄλλους, γιὰ νὰ ὠφεληθοῦμε καὶ νὰ ὠφελήσουμε. Αὐτὸ ἄλλωστε εἶναι τὸ ὀρθόδοξο πνεῦμα. Ἐγὼ καὶ ἀπὸ μικρὰ παιδιὰ βοηθιέμαι, ἄσχετα ἂν δὲν τὸ φανερώνω, γιὰ νὰ μὴν ὑπερηφανευθοῦν καὶ βλαφθοῦν.

7 Τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἰσαάκ, Τὰ εὑρεθέντα ἀσκητικά, Λόγος Ε´, σ. 28.

8 Ὅ.π.

9 Τάλαντο: Ξύλινο χειροσήμαντρο, τὸ ὁποῖο χτυπάει ὁ ἐντεταλμένος μοναχὸς μὲ ξύλινο σφυράκι, γιὰ νὰ ἀναγγείλη τὴν ἔναρξη μιᾶς Ἀκολουθίας.

10 Βλ. Ματθ. 25, 14‐30.  

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Ε’ «Πάθη καὶ Ἀρετὲς»