"Τι είναι, Γέροντα, το φιλότιμο;"

– Τί εἶναι, Γέροντα, τὸ φιλότιμο; 

– Τί λέει τὸ λεξικό; Ἡ λέξη «φιλότιμο» δὲν ὑπάρχει σὲ καμμιὰ ἄλλη γλῶσσα. Βλέπεις, οἱ Ἕλληνες μπορεῖ νὰ ἔχουν μερικὰ κουσούρια, ἀλλὰ ἔχουν καὶ δύο δῶρα ἀπὸ τὸν Θεό: τὸ φιλότιμο καὶ τὴν λεβεντιά· ὅλα τὰ πανηγυρίζουν.

Νὰ σᾶς πῶ λοιπὸν τί λέει τὸ δικό μου λεξικό: Φιλότιμο εἶναι τὸ εὐλαβικὸ ἀπόσταγμα τῆς καλωσύνης· ἡ πολὺ ‐ πολὺ εὐγνώμων ἀγάπη ποὺ εἶναι ὅλο καλωσύνη καὶ ταπείνωση. Εἶναι ἡ λαμπικαρισμένη ἀγάπη τοῦ ταπεινοῦ ἀνθρώπου ποὺ δὲν βάζει καθόλου τὸν ἑαυτό του σὲ ὅ,τι κάνει καὶ ἡ καρδιά του εἶναι γεμάτη πνευματικὴ λεπτότητα, εὐαισθησία καὶ εὐγνωμοσύνη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ πρὸς τὶς εἰκόνες τοῦ Θεοῦ, τοὺς συνανθρώπους του.

Οἱ φιλότιμοι λειώνουν ἐσωτερικὰ ἀπὸ εὐγνωμοσύνη πρὸς τὸν Θεό, τὴν ὁποία ἐκδηλώνουν μὲ κάθε πνευματικὸ τρόπο, σὰν παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδὴ κινοῦνται στὸν οὐράνιο χῶρο τῆς δοξολογίας, δέχονται μὲ χαρὰ καὶ τὶς δοκιμασίες. Δοξάζουν τὸν Θεὸ γιʹ αὐτές, ὅπως καὶ γιὰ τὶς εὐλογίες, καὶ δέχονται συνέχεια τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ.

Οἱ φιλότιμοι εἶναι ἀρχοντικὲς ψυχές. Ὑποφέρουν καὶ ἀπὸ τὴν παραμικρὴ καλωσύνη ποὺ τοὺς κάνουν οἱ ἄλλοι καὶ προσπαθοῦν νὰ τὴν ἀνταποδώσουν, ἀλλά, ὅ,τι κι ἂν κάνουν, ποτὲ δὲν αἰσθάνονται ὅτι μπόρεσαν νὰ τὴν ἀνταποδώσουν καὶ ποτὲ δὲν τὴν ξεχνοῦν.

– Αὐτός, Γέροντα, ποὺ ἀγαπάει πραγματικὰ τὸν εὐεργέτη του φανερώνει ὅτι ἔχει φιλότιμο;

– Αὐτὸς ποὺ ἀγαπάει μόνον τὸν εὐεργέτη του δὲν κάνει τίποτε. Ἀλλὰ δυστυχῶς σήμερα οὔτε αὐτὸ τὸ φιλότιμο ὑπάρχει· σπάνια βρίσκεις ἄνθρωπο νὰ ἔχη εὐγνωμοσύνη. Παλιά, τί φιλότιμο εἶχαν οἱ ἄνθρωποι! Μοῦ ἔλεγαν οἱ γονεῖς μου ὅτι ἕνας Αὐστριακὸς βιομήχανος, ποὺ ἦταν στὰ Ἄδανα, γλύτωσε τὸν πατέρα μου ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Μετὰ χρεωκόπησε ὁ καημένος καὶ τὸ θεωροῦσε προσβολὴ νὰ καθήση στὰ Ἄδανα, ἀλλὰ οὔτε ἤθελε νὰ γυρίση στὴν Αὐστρία. Τότε ὁ πατέρας μου, ποὺ δὲν εἶχε ξεχάσει ποτὲ ὅτι τοῦ εἶχε σώσει τὴν ζωή, τὸν πῆρε στὸ σπίτι στὰ Φάρασα καὶ τὸν γηροκόμησαν.

– Τὸ φιλότιμο, Γέροντα, ἔχει κάποιο ὅριο;

– Ὄχι, δὲν ἔχει ὅριο. Εἶναι μιὰ συνεχὴς μεγάλη παλαβομάρα... Πνευματικὴ παλαβομάρα!

– Χρειάζεται, Γέροντα, διάκριση στὸ φιλότιμο;

– Τὸ φιλότιμο ἔχει καὶ διάκριση καὶ εὐαισθησία καὶ ἀρχοντιά... Ὅλα τὰ ἔχει... Ὁ φιλότιμος, κουτὸς δὲν εἶναι· ἀδικημένος μπορεῖ νὰ εἶναι, ἀλλὰ ἔχει τὸν Χριστὸ μέσα του, γιατὶ ὁ πιὸ ἀδικημένος εἶναι ὁ Χριστός.

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Ε’ «Πάθη καὶ Ἀρετὲς»