"Ἡ προσευχή καί τά μνημόσυνα γιά τούς κεκοιμημένους"

– Γέροντα, οἱ ὑπόδικοι νεκροὶ μποροῦν νὰ προσεύχωνται; 

– Ἔρχονται σὲ συναίσθηση καὶ ζητοῦν βοήθεια, ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ βοηθήσουν τὸν ἑαυτό τους. Ὅσοι βρίσκονται στὸν Ἅδη μόνον ἕνα πράγμα θὰ ἤθελαν ἀπὸ τὸν Χριστό: νὰ ζήσουν πέντε λεπτά, γιὰ νὰ μετανοήσουν. Ἐμεῖς ποὺ ζοῦμε, ἔχουμε περιθώρια μετανοίας, ἐνῶ οἱ καημένοι οἱ κεκοιμημένοι δὲν μποροῦν πιὰ μόνοι τους νὰ καλυτερεύσουν τὴν θέση τους, ἀλλὰ περιμένουν ἀπὸ μᾶς βοήθεια. Γι᾿ αὐτὸ ἔχουμε χρέος νὰ τοὺς βοηθοῦμε μὲ τὴν προσευχή μας.

Μοῦ λέει ὁ λογισμὸς ὅτι μόνον τὸ δέκα τοῖς ἑκατὸ ἀπὸ τοὺς ὑπόδικους νεκροὺς βρίσκονται σὲ δαιμονικὴ κατάσταση καί, ἐκεῖ ποὺ εἶναι, βρίζουν τὸν Θεό, ὅπως οἱ δαίμονες. Δὲν ζητοῦν βοήθεια, ἀλλὰ καὶ δὲν δέχονται βοήθεια. Γιατί, τί νὰ τοὺς κάνη ὁ Θεός; Σὰν ἕνα παιδὶ ποὺ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν πατέρα του, σπαταλάει ὅλη τὴν περιουσία του καὶ ἀπὸ πάνω βρίζει τὸν πατέρα του. Ἔ, τί νὰ τὸ κάνη αὐτὸ ὁ πατέρας του; Οἱ ἄλλοι ὅμως ὑπόδικοι, ποὺ ἔχουν λίγο φιλότιμο, αἰσθάνονται τὴν ἐνοχή τους, μετανοοῦν καὶ ὑποφέρουν γιὰ τὶς ἁμαρτίες τους. Ζητοῦν νὰ βοηθηθοῦν καὶ βοηθιοῦνται θετικὰ μὲ τὶς προσευχὲς τῶν πιστῶν. Τοὺς δίνει δηλαδὴ ὁ Θεὸς μιὰ εὐκαιρία, τώρα ποὺ εἶναι ὑπόδικοι, νὰ βοηθηθοῦν μέχρι νὰ γίνη ἡ Δευτέρα Παρουσία. Καὶ ὅπως σ᾿ αὐτὴν τὴν ζωή, ἂν κάποιος εἶναι φίλος μὲ τὸν βασιλιά, μπορεῖ νὰ μεσολαβήση καὶ νὰ βοηθήση ἕναν ὑπόδικο, ἔτσι καὶ ἂν εἶναι κανεὶς «φίλος» μὲ τὸν Θεό, μπορεῖ νὰ μεσολαβήση στὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχή του καὶ νὰ μεταφέρη τοὺς ὑπόδικους νεκροὺς ἀπὸ τὴν μιὰ «φυλακὴ» σὲ ἄλλη καλύτερη, ἀπὸ τὸ ἕνα «κρατητήριο» σὲ ἕνα ἄλλο καλύτερο. Ἢ ἀκόμη μπορεῖ νὰ τοὺς μεταφέρη καὶ σὲ «δωμάτιο» ἢ σὲ «διαμέρισμα».

Ὅπως ἀνακουφίζουμε τοὺς φυλακισμένους μὲ ἀναψυκτικὰ κ.λπ. ποὺ τοὺς πηγαίνουμε, ἔτσι καὶ τοὺς νεκροὺς τοὺς ἀνακουφίζουμε μὲ τὶς προσευχὲς καὶ τὶς ἐλεημοσύνες ποὺ κάνουμε γιὰ τὴν ψυχή τους. Οἱ προσευχὲς τῶν ζώντων γιὰ τοὺς κεκοιμημένους καὶ τὰ μνημόσυνα εἶναι ἡ τελευταία εὐκαιρία ποὺ δίνει ὁ Θεὸς στοὺς κεκοιμημένους νὰ βοηθηθοῦν, μέχρι νὰ γίνη ἡ τελικὴ Κρίση. Μετὰ τὴν δίκη δὲν θὰ ὑπάρχη πλέον δυνατότητα νὰ βοηθηθοῦν.

Ὁ Θεὸς θέλει νὰ βοηθήση τοὺς κεκοιμημένους, γιατὶ πονάει γιὰ τὴν σωτηρία τους, ἀλλὰ δὲν τὸ κάνει, γιατὶ ἔχει ἀρχοντιά. Δὲν θέλει νὰ δώση δικαίωμα στὸν διάβολο νὰ πῆ: «Πῶς τὸν σώζεις αὐτόν, ἐνῶ δὲν κοπίασε;». Ὅταν ὅμως ἐμεῖς προσευχώμαστε γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, Τοῦ δίνουμε τὸ δικαίωμα νὰ ἐπεμβαίνη. Περισσότερο μάλιστα συγκινεῖται ὁ Θεός, ὅταν κάνουμε προσευχὴ γιὰ τοὺς κεκοιμημένους παρὰ γιὰ τοὺς ζῶντες.

Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει τὰ κόλλυβα, τὰ μνημόσυνα. Τὰ μνημόσυνα εἶναι ὁ καλύτερος δικηγόρος γιὰ τὶς ψυχὲς τῶν κεκοιμημένων. Ἔχουν τὴν δυνατότητα καὶ ἀπὸ τὴν κόλαση νὰ βγάλουν τὴν ψυχή. Κι ἐσεῖς σὲ κάθε Θεία Λειτουργία νὰ διαβάζετε κόλλυβο γιὰ τοὺς κεκοιμημένους. Ἔχει νόημα τὸ σιτάρι. «Σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ»6, λέει ἡ Γραφή. Στὸν κόσμο μερικοὶ βαριοῦνται νὰ βράσουν λίγο σιτάρι καὶ πηγαίνουν στὴν ἐκκλησία σταφίδες, κουραμπιέδες, κουλουράκια, γιὰ νὰ τὰ διαβάσουν οἱ ἱερεῖς. Καὶ βλέπεις, ἐκεῖ στὸ Ἅγιον Ὄρος κάτι γεροντάκια τὰ καημένα σὲ κάθε Θεία Λειτουργία κάνουν κόλλυβο καὶ γιὰ τοὺς κεκοιμημένους καὶ γιὰ τὸν Ἅγιο ποὺ γιορτάζει, γιὰ νὰ ἔχουν τὴν εὐλογία του.

– Γέροντα, αὐτοὶ ποὺ ἔχουν πεθάνει πρόσφατα ἔχουν μεγαλύτερη ἀνάγκη ἀπὸ προσευχή;

– Ἔμ, ὅταν μπαίνη κάποιος στὴν φυλακή, στὴν ἀρχὴ δὲν δυσκολεύεται πιὸ πολύ; Νὰ κάνουμε προσευχὴ γιὰ τοὺς κεκοιμημένους ποὺ δὲν εὐαρέστησαν στὸν Θεό, γιὰ νὰ κάνη κάτι καὶ γι᾿ αὐτοὺς ὁ Θεός. Ἰδίως, ὅταν ξέρουμε ὅτι κάποιος ἦταν σκληρὸς – θέλω νὰ πῶ, ὅτι φαινόταν σκληρός, γιατὶ μπορεῖ νὰ νομίζουμε ὅτι ἦταν σκληρός, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα νὰ μὴν ἦταν – καὶ εἶχε καὶ ἁμαρτωλὴ ζωή, τότε νὰ κάνουμε πολλὴ προσευχή, Θεῖες Λειτουργίες, Σαρανταλείτουργα γιὰ τὴν ψυχή του καὶ νὰ δίνουμε ἐλεημοσύνη7 σὲ φτωχοὺς γιὰ τὴν σωτηρία τῆς ψυχῆς του, γιὰ νὰ εὐχηθοῦν οἱ φτωχοὶ «ν᾿ ἁγιάσουν τὰ κόκκαλά του», ὥστε νὰ καμφθῆ ὁ Θεὸς καὶ νὰ τὸν ἐλεήση. Ἔτσι, ὅ,τι δὲν ἔκανε ἐκεῖνος, τὸ κάνουμε ἐμεῖς γι᾿ αὐτόν. Ἐνῶ ἕνας ἄνθρωπος ποὺ εἶχε καλωσύνη, ἀκόμη καὶ ἂν ἡ ζωή του δὲν ἦταν καλή, ἐπειδὴ εἶχε καλὴ διάθεση, μὲ λίγη προσευχὴ πολὺ βοηθιέται.

Ἔχω ὑπ ὄψιν μου γεγονότα ποὺ μαρτυροῦν πόσο οἱ κεκοιμημένοι βοηθιοῦνται μὲ τὴν προσευχὴ πνευματικῶν ἀνθρώπων. Κάποιος ἦρθε στὸ Καλύβι καὶ μοῦ εἶπε μὲ κλάματα: «Γέροντα, δὲν ἔκανα προσευχὴ γιὰ κάποιον γνωστό μου κεκοιμημένο καὶ μοῦ παρουσιάσθηκε στὸν ὕπνο μου. ʺΕἴκοσι μέρες, μοῦ εἶπε, ἔχεις νὰ μὲ βοηθήσης· μὲ ξέχασες καὶ ὑποφέρωʺ. Πράγματι, μοῦ λέει, ἐδῶ καὶ εἴκοσι μέρες εἶχα ξεχασθῆ μὲ διάφορες μέριμνες καὶ οὔτε γιὰ τὸν ἑαυτό μου δὲν προσευχόμουν».

– Ὅταν, Γέροντα, πεθάνη κάποιος καὶ μᾶς ζητήσουν νὰ προσευχηθοῦμε γι᾿ αὐτόν, εἶναι καλὸ νὰ κάνουμε κάθε μέρα ἕνα κομποσχοίνι μέχρι τὰ σαράντα;

– Ἅμα κάνης κομποσχοίνι γι᾿ αὐτόν, βάλε καὶ ἄλλους κεκοιμημένους. Γιατί νὰ πάη μιὰ ἁμαξοστοιχία στὸν προορισμό της μὲ ἕναν μόνον ἐπιβάτη, ἐνῶ χωράει καὶ ἄλλους; Πόσοι κεκοιμημένοι ἔχουν ἀνάγκη οἱ καημένοι καὶ ζητοῦν βοήθεια καὶ δὲν ἔχουν κανέναν νὰ προσευχηθῆ γι᾿ αὐτούς! Μερικοὶ κάθε τόσο κάνουν μνημόσυνο μόνο γιὰ κάποιον δικό τους. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο δὲν βοηθιέται οὔτε ὁ δικός τους, γιατὶ ἡ προσευχή τους δὲν εἶναι τόσο εὐάρεστη στὸν Θεό. Ἀφοῦ τόσα μνημόσυνα ἔκαναν γι᾿ αὐτόν, ἂς κάνουν συγχρόνως καὶ γιὰ τοὺς ξένους.

– Γέροντα, μὲ ἀπασχολεῖ μερικὲς φορὲς ἡ σωτηρία τοῦ πατέρα μου, γιατὶ δὲν εἶχε καμμιὰ σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία.

– Δὲν ξέρεις τὴν κρίση τοῦ Θεοῦ τὴν τελευταία στιγμή. Πότε σὲ ἀπασχολεῖ; κάθε Σάββατο;

– Δὲν ἔχω παρακολουθήσει, ἀλλὰ γιατί τὸ Σάββατο;

– Γιατὶ αὐτὴν τὴν ἡμέρα τὴν δικαιοῦνται οἱ κεκοιμημένοι.

– Γέροντα, οἱ νεκροὶ ποὺ δὲν ἔχουν ἀνθρώπους νὰ προσεύχωνται γι᾿ αὐτοὺς βοηθιοῦνται ἀπὸ τὶς προσευχὲς ἐκείνων ποὺ προσεύχονται γενικὰ γιὰ τοὺς κεκοιμημένους;

– Καὶ βέβαια βοηθιοῦνται. Ἐγώ, ὅταν προσεύχωμαι γιὰ ὅλους τοὺς κεκοιμημένους, βλέπω στὸν ὕπνο μου τοὺς γονεῖς μου, γιατὶ ἀναπαύονται ἀπὸ τὴν προσευχὴ ποὺ κάνω. Κάθε φορὰ ποὺ ἔχω Θεία Λειτουργία, κάνω καὶ γενικὸ μνημόσυνο γιὰ ὅλους τοὺς κεκοιμημένους καὶ εὔχομαι γιὰ τοὺς βασιλεῖς, γιὰ τοὺς ἀρχιερεῖς κ.λπ. καὶ στὸ τέλος λέω «καὶ ὑπὲρ ὧν τὰ ὀνόματα οὐκ ἐμνημονεύθησαν».

Ἂν καμμιὰ φορὰ δὲν κάνω εὐχὴ γιὰ τοὺς κεκοιμημένους, παρουσιάζονται γνωστοὶ κεκοιμημένοι μπροστά μου. Ἕναν συγγενῆ μου, ποὺ εἶχε σκοτωθῆ στὸν πόλεμο, τὸν εἶδα ὁλόκληρο μπροστά μου μετὰ τὴν Θεία Λειτουργία, τὴν ὥρα τοῦ μνημοσύνου, γιατὶ αὐτὸν δὲν τὸν εἶχα γραμμένο μὲ τὰ ὀνόματα τῶν κεκοιμημένων, ἐπειδὴ μνημονευόταν στὴν Προσκομιδὴ μὲ τοὺς ἡρωικῶς πεσόντες. Κι ἐσεῖς στὴν Ἁγία Πρόθεση νὰ μὴ δίνετε νὰ μνημονευθοῦν μόνον ὀνόματα ἀσθενῶν, ἀλλὰ καὶ ὀνόματα κεκοιμημένων, γιατὶ μεγαλύτερη ἀνάγκη ἔχουν οἱ κεκοιμημένοι.

4 Μὲ τὸ «ἐμᾶς» ὁ Γέροντας ἐννοεῖ τὴν σύνολη ἀνθρωπότητα.

5 Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος στὸ ἔργο του «Μελέτη περὶ τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς καὶ περὶ τῶν ἱερῶν μνημοσύνων», ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1973, σ. 202, γράφει ὡς συμπέρασμα τῶν ὅσων ἀνέπτυξε βάσει τῶν σχετικῶν μαρτυριῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων: «Ἐξ ὅλων δὴ τούτων δῆλον γίνεται, ὅτι ἡ ψυχὴ μετὰ θάνατον ἀδυνατεῖ νὰ κάμη τι ἔργον σωτηριῶδες καὶ νὰ ἀπαλλαγῆ τῶν τοῦ ᾍδου ἀλύτων δεσμῶν, καὶ ὅτι μόνον αἱ θεῖαι λειτουργίαι, αἱ προσευχαὶ τῶν οἰκείων, τῶν δικαίων, αἱ ὑπὲρ αὐτῶν γινόμεναι καὶ αἱ ἐλεημοσύναι γίνονται πρόξενοι σωτηρίας καὶ ἐλευθερίας ἀπὸ τῶν δεσμῶν τοῦ ᾍδου».

6 Α´ Κορ. 15, 42.

7 Πρβλ. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Περὶ τῶν ἐν πίστει κεκοιμημένων, ὅπως αἱ περὶ αὐτῶν γινόμεναι λειτουργίαι καὶ εὐποιΐαι τούτους ὀνίνησιν, PG 95, 248.

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Δ’ «Οἰκογενειακή Ζωή»