Περί κενοδοξίας και υποκρισίας

Πόσες φορές εξετάζοντας τον εαυτό μας συνειδητοποιούμε ότι η εξωτερική συμπεριφορά μας μεταλλάσσεται ανάλογα με την παρέα. 

Μια δύναμη μας ωθεί να επιλέγουμε συγκεκριμένη ανειλικρινή συμπεριφορά που θεωρούμε ότι θα μας κάνει αγαπητούς ή θα αποκομίσει τους περισσότερους επαίνους. Ο άνθρωπος τότε νιώθει σαν μαριονέτα, σαν να μην έχει εξουσία πάνω στο ίδιο του σώμα αλλά και τις σκέψεις του. Νιώθει ότι κάτι τον «δια-βάλλει» και του υποδεικνύει όλη την σωματική, διανοητική και ψυχική συμπεριφορά.

Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν αρέσκεται με την προσωπικότητά του και προσπαθεί να την «ντύσει» με ψεύτικα στολίδια, με ανύπαρκτες αρετές και με φανταστικές ικανότητες.

Αυτό το ένδυμα πως αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί εκτός από υποκρισία, διπροσωπία, επιδειξιομανία, φιλοδοξία, φιλαρέσκεια, ψεύδος, φιλαυτία, εγωισμό και τελικά υπερηφάνεια. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά συνθέτουν αυτό που οι πατέρες συνοψίζουν σε μία λέξη, την κενοδοξία.

Η δόξα του κενού, του ψεύτικου, του αληθοφανούς, αυτό δηλαδή που φαίνετε αληθινό αλλά δεν είναι. Η αγάπη δηλαδή για την δόξα που δεν προέρχεται από τον Θεό αλλά από τον άνθρωπο.

Ο π. Αλέξανδρος Ελτσιανίνωφ αναφέρει σχετικά ότι “Ο άνθρωπος γίνεται αυτό που θέλει να τον θεωρούν οι άλλοι. Ο πραγματικός του όμως εαυτός […] είναι σ’ όλους άγνωστος, συχνά άγνωστος και στον ίδιο. Ζει [προσποιούμενος] κάποια μορφή επινοημένη και ωραιοποιημένη. Αυτή η επιδίωξη εξαπάτησης των άλλων είναι τόσο μεγάλη, που ο άνθρωπος θυσιάζει σ’ αυτήν - παραμορφώνοντας τη φύση του - ακόμα και τον ίδιο τον εαυτό του”.

Αυτή η συμπεριφορά εντείνεται από την μόδα και την ψεύτικη ανάγκη που νιώθει ο άνθρωπος για να είναι αποδεκτός. Αυτό συνιστά εθελοτυφλία και εν γένει, υποκρισία.

Κατά την Κλίμακα του Ιωάννη (24.20), η υποκρισία είναι: “μία κατάσταση όπου το σώμα, οι εξωτερικές δηλαδή εκδηλώσεις, βρίσκονται σε αντίθεση με την ψυχή”. Ή αλλιώς η συμπεριφορά που γίνεται για το θεαθήναι ενώ η ψυχή κρύβει άλλες αλήθειες. Άλλωστε “η υποκρισία είναι μητέρα και αιτία του ψεύδους” (Ιωάννης Σιναΐτης, 12.5).

Ο Κύριος Ιησούς Χριστός ήλθε στον κόσμο μέσα σε μία φάτνη και έφυγε από αυτόν πάνω στον σταυρό. Δεν είχε «πού την κεφαλήν κλίναι». 

Άραγε σήμερα αν ζούσε θα είχε αμάξι, σπίτι, ρούχα και ανέσεις; Ήλθε φτωχός, σεμνός, πράος και με άκρα ταπεινοφροσύνη, γι’ αυτό οι Φαρισαίοι («υποκριταί» κατά τον λόγο Του) τον μίσησαν. Τελικά ο σημερινός άνθρωπός πόσο διαφέρει από τους Φαρισαίους που τόσο εύκολα κατακρίνουμε; Και ποιος άραγε είναι κρυμμένος πίσω από αυτήν του την στάση;

Η υποχθόνια συνέργεια των πονηρών πνευμάτων είναι τόσο «έξυπνα» συγκεκαλυμμένη πίσω από τα κοινωνικά πρότυπα (π.χ. επιτυχημένος, ευπαρουσίαστος, υπερκαταναλωτικός, επιδειξιομανής κλπ.) και τον καθωσπρεπισμό που τελικά περνά τελείως απαρατήρητη.

Ο άνθρωπος σήμερα, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, “κινδυνεύει από τον ίδιο τον παραχαραγμένο εαυτό του, και τα έργα του, που αντί να αποτελούν συνέχεια του δημιουργικού έργου του Θεού, συμβάλλουν στην αυτοκαταστροφή του” (Ι. Καραβιδόπουλος). Πρέπει να αποστραφούμε τον στείρο και ψυχρό ηθικισμό, που οδηγεί στην τυπολατρία και ευσεβισμό και να αγωνιστούμε σύμφωνα με τις παρακαταθήκες των Πατέρων της Εκκλησίας μας για την κατάκτηση του αγιασμού (“άγιοι γίνεσθε”, Α΄ Πέτρ. α΄15-16), που αποτελεί την ύψιστη τιμή για την ανθρώπινη φύση.

«Αὐτό πού ἐπιλέγουν καί διεκδικοῦν οἱ κοσμικοί, τό ἀρνοῦνται οἱ Ἅγιοι. Εἶναι ἡ ἄκρα ἀντίθεση. Δύο διαφορετικοί δρόμοι, πού ξεκινοῦν ἀπό διαφορετικά σημεῖα καί καταλήγουν ἐπίσης σέ διαφορετικά σημεῖα. Οἱ Ἅγιοι προχωροῦσαν ταπεινά συναισθανόμενοι τήν ἁμαρτωλότητά τους, ἐνῶ οἱ κοσμικοί κρύβουν τήν ἁμαρτωλότητά τους και προβάλλουν ὑποκριτικά τίς ἀνύπαρκτες ἀρετές τους. Οἱ πρῶτοι ἔχουν ἀγαθές προθέσεις καί ἀποφεύγουν την προβολή, ἐνῶ οἱ δεύτεροι ἔχουν πονηρές προθέσεις καί ἐπιδιώκουν τή δημοσιότητα καί τό ἐφήμερο χειροκρότημα» (π. Διονύσιος Τάτσης).

Την επόμενη φορά λοιπόν που θα επισκεφτούμε τον πνευματικό μας, ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τον εαυτό μας με το μικροσκόπιο. Αυτό που βλέπει πίσω από το «φαίνεστε» και εστιάζει στο «είναι» μας.

Αποφεύγοντας σ’ αυτήν μας την προσπάθεια να χαϊδεύουμε τα αυτιά του πνευματικού με τις δικαιολογίες και τα έμμεσα τεχνάσματα (συγκεκαλυμμένες αμαρτίες) που η κρυφή κενοδοξία μας υποδεικνύει.

Ας αναρωτηθούμε από πού πηγάζει η ανάγκη που νιώθουμε για τον έπαινο ακόμη και του πνευματικού μας. Η ουρά του μισόκαλου είναι λεπτή και κρύβεται εύκολα στον λογισμό του πνευματικά απαίδευτου νου.

Σταχυολόγημα Πνευματικών Συμβουλών

synaxipalaiochoriou.blogspot