"Ἄσκηση και πλάνη"

– Γέροντα, φοβᾶμαι τὴν πλάνη. 

– Καλὰ κάνεις. Ὅποιος φοβᾶται τὴν πλάνη, δὲν πλανιέται, γιατὶ προσέχει καὶ λέει ὅλους τοὺς λογισμούς του· δὲν κρύβει τίποτε, κι ἔτσι βοηθιέται.

– Γέροντα, τί εἶναι ἡ προδιάθεση πλάνης;

– Προδιάθεση πλάνης εἶναι νὰ ἔχης τὴν ἰδέα ὅτι κάτι εἶσαι καὶ νὰ δείχνης στοὺς ἄλλους ὅτι κάτι κάνεις. Νὰ νομίζης ὅτι ἐσὺ ἔφθασες σὲ πνευματικὰ μέτρα, ἐπειδὴ κάνεις λ.χ. κάποια ἄσκηση, ἐνῶ οἱ ἄλλοι δὲν ἔχουν ἀκόμη συλλάβει τὸ νόημα τῆς πνευματικῆς ζωῆς, καὶ νὰ φέρεσαι ὑπερήφανα. Τὸ νὰ ζορίζη κανεὶς τὸν ἑαυτό του ἐγωιστικὰ στὴν ἄσκηση, γιὰ νὰ φθάση στὰ μέτρα ἑνὸς Ἁγίου καὶ νὰ τὸν θαυμάζουν οἱ ἄλλοι, αὐτὸ εἶναι ἀρχὴ πλάνης. Ἄλλο βία καὶ ἄλλο ζόρισμα. Εἶχα πεῖ σὲ κάποιον: «Πρόσεξε μὴν πλανηθῆς μὲ τὴν τακτικὴ ποὺ ἀκολουθεῖς· δὲν πᾶς καλά». «Ἐγὼ νὰ πλανηθῶ; μοῦ λέει. Ἐγὼ οὔτε κρέας τρώω». Οὔτε γιὰ ἐξομολόγηση πάει. Στὴν εἰκόνα λέει τὶς ἁμαρτίες του. «Ὀρθόδοξος εἶσαι ἐσὺ ἢ Προτεστάντης; τοῦ λέω. Ποῦ τὸ βρῆκες αὐτὸ γραμμένο;». «Γιατί, μοῦ λέει, ὁ Χριστὸς δὲν μὲ ἀκούει;». Ἄκου ἐκεῖ κουβέντα!

– Γέροντα, βοηθάει ἡ σωματικὴ ἄσκηση στὸν ἀγώνα κατὰ τῶν παθῶν;

– Ἂν χρησιμοποιῆται γι᾿ αὐτὸν τὸν σκοπό, βοηθάει. Ταπεινώνεται τὸ σῶμα καὶ ὑποτάσσεται ἡ σάρκα στὸ πνεῦμα. Ἡ ξερὴ ὅμως ἄσκηση1 δημιουργεῖ ψευδαισθήσεις, γιατὶ καλλιεργεῖ τὰ ψυχικὰ πάθη, φουσκώνει τὴν ὑπερηφάνεια, αὐξάνει τὴν αὐτοπεποίθηση καὶ ὁδηγεῖ στὴν πλάνη. Βγάζει τότε κανεὶς συμπεράσματα γιὰ τὴν πνευματική του πρόοδο ἀπὸ τὴν ξερὴ ἄσκηση ποὺ κάνει. «Ἐγὼ κάνω ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο, ἐνῶ ὁ τάδε χωλαίνει· ἔφθασα ἐκεῖνον τὸν Ἅγιο, πέρασα τὸν ἄλλον» καὶ δῶσ᾿ του νηστεῖες καὶ ἀγρυπνίες. Πᾶνε ὅμως ὅλα χαμένα, γιατὶ δὲν τὰ κάνει μὲ σκοπὸ τὴν ἐκκοπὴ τῶν παθῶν, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἱκανοποιηθῆ ἐγωιστικά. Εἶχα γνωρίσει ἕναν μοναχὸ ποὺ ἔκανε ἄσκηση ἀπὸ ὑπερηφάνεια καὶ τοῦ ἔλεγε ὁ λογισμὸς ὅτι εἶναι μεγάλος ἀσκητής. Εἶχε γίνει χάλια· δὲν ἔτρωγε, δὲν πλενόταν κιόλας καὶ ἦταν μέσ᾿ στὴν βρωμιά... Τὰ ροῦχα του ἀπὸ τὴν λέρα εἶχαν λειώσει. Τὰ πῆρα νὰ τὰ πλύνω, ἀλλὰ τί νὰ πλύνης! Εἶχαν σαπίσει. Μιὰ φορὰ μοῦ λέει: «Τὸν Ὅσιο Ἰωάννη τὸν Καλυβίτη τὸν ξεπέρασα». «Βρέ, τοῦ λέω, ἀπὸ τὴν λέρα ἁγίασε ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Καλυβίτης;». Μετὰ ἀπὸ λίγες μέρες ποὺ ξαναῆρθε, μοῦ λέει: «Τὸν Ὅσιο Μάξιμο τὸν Καυσοκαλυβίτη τὸν ξεπέρασα». «Δηλαδή, πῶς τὸν ξεπέρασες;», τὸν ρωτάω. «Νά, ὅλο τὸ Ἅγιον Ὄρος, μοῦ λέει, τὸ γύρισα σβούρα». «Βρέ, ὁ Ὅσιος Μάξιμος, τοῦ λέω, εἶχε ἐξαϋλωθῆ καὶ πετοῦσε, δὲν γυρνοῦσε σὰν κι ἐσένα». Ἄρχισε μετὰ νὰ κάνη καὶ μνήμη θανάτου καὶ ἔλεγε μὲ τὸν λογισμό του: «Τώρα εἶμαι στὴν κόλαση». Ἔπειτα ἀπὸ λίγο, τάχα γιὰ νὰ ταπεινωθῆ, ἄρχισε νὰ λέη: «τώρα εἶμαι διάβολος, σατανᾶς, καὶ θὰ πάω νὰ μαζέψω ὀπαδούς», ὁπότε ἔφθασε στὴν πλάνη.

1 Ὁ Γέροντας χαρακτηρίζει ὡς ξερὴ τὴν ἄσκηση ποὺ γίνεται αὐτοσκοπὸς καὶ δὲν χρησιμοποιεῖται ὡς μέσο γιὰ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς καὶ τὴν ἐν Χριστῷ τελείωση.  

Ἁγ. Παϊσίου Ἁγιορείτου: ΛΟΓΟΙ Γ’ «Πνευματικὸς Ἀγώνας»